ستون سنگی گرد
در زمان‌های دور 200 ستون سنگی گرد که با دقت در قالب یک دایره بسته چیده شده بودند، بر روی تپه " گبکلی تپه" در جنوب شرقی آناتولی قرار داشتند (ترکیه امروزی). این دایره سنگی باستانی که معبدی نوسنگی بوده است، 6000 سال قدیمی‌تر از استون هنگ بوده و بسیار پیچیده‌تر از آن است. اینجا مکانی است که بیشتر تاریخ‌دانان آن را مهم‌ترین یافته باستان‌شناسی در قرن بیستم و اولین معبد جهان نامیده‌اند.
طبق گزارش مجله اسمیتسونیان، تپه گوبکلی برای اولین بار در سال 1994 توسط کلاس اشمیت از طرف یک موسسه باستان‌شناسی آلمانی کشف شد. محوطه اطراف این منطقه را برای بررسی‌های بیشتر نشانه‌گذاری کرده‌اند، زیرا این تپه گنبدی شکل دربردارنده تمامی نشانه‌های یک تَل است، یعنی تپه‌ای که در اثر تجمع زیست‌گاه‌های قدیمی ایجاد شده است.
اشمیت سریعاً متوجه شد که محوطه تپه گوبکلی بسیار پراهمیت‌تر از منطقه به خاک‌سپاری قرون‌وسطی بوده که توسط باستان شناسان قبلی کشف‌شده بود. او در مصاحبه‌ای که با اندرو کری در مجله اسمیتیونیان داشت عنوان نمود که کشف مجموعه نخست سنگ بزرگی که نزدیک به سطح بوده، زمان زیادی از او و تیمش نگرفته است.
با حفر بیشتر، باستان شناسان ستون‌های بیشتری را از زیرخاک بیرون کشیدند که منقش به شکل‌های حکاکی شده بود. این سنگ‌های ایستاده بزرگ به صورت دایره‌ای چیده شده و سنگ‌های اضافه بزرگ دیگری را حمایت می‌کردند که وزن آن‌ها به بیش از 10 تن می‌رسید.
راست نمودن این ستون‌های سنگی و قرار دادن سنگ‌های سنگین‌تر بروی آن‌ها، مستلزم اجرای یک شاهکار بزرگ در مهندسی بوده است. این محوطه در 9500 سال قبل از میلاد مسیح ساخته‌شده، یعنی هزاران سال قبل از ایجاد زبان نوشتاری و معماری و قبل از آنکه انسان‌های اولیه شروع به توسعه مکان‌ها و سکونت‌گاه‌های دائمی کنند.
ستون 2 از محوطه A (لایه سوم) با نقش برجسته‌ای که متشکل از یک گاو، روباه و ماهی‌خوار است.
اشمیت می‌گوید: این اولین مکان مقدس ساخته دست بشر است. باستان شناسان با مقایسه سلاح‌ها و ابزاری که در محوطه ساخته‌اند و تشابه آن‌ها با ابزارهای هزاره دهم قبل از میلاد، توانستند قدمت این مجموعه را برآورد کنند، و فرضیه آن‌ها بعدها توسط تاریخ‌گذاری رادیو کربن جزئی تأیید شد.
ستون 27 ام از محوطه C (لایه سوم) با مجسمه‌ای از یک حیوان درنده
تیم هیچ ردی از سکونت انسان در منطقه پیدا نکرد: هیچ اثری از خانه‌ها، اجاق‌گاز یا خندقی برای دفن زباله‌ها وجود نداشت. در عوض آن‌ها استخوان‌های زیادی از حیوانات را در داخل معبد یافتند که دربردارنده نشانه‌های سر بریدن و پخته شدن آن‌ها بوده. تمامی استخوان‌های حیواناتی که کشف‌شده بودند، بیشتر آهوی کوهی، گراز، گوسفند، گوزن و مرغ وحشی بوده که نشان می‌دهد انسان‌هایی که این مکان را ساخته و از آن استفاده می‌کرده‌اند، شکارچیان چادرنشین بوده‌اند.
